In mijn vorige blog lichte ik toe dat je ons stress systeem kunt zien als een auto met een gas-, en een rempedaal. Het gaspedaal zorgt ervoor dat we, als we ons onveilig voelen (denk aan een spannende presentatie), neurotransmitters en hormonen aanmaken die ons tijdelijk superkrachten geven zodat we kunnen pieken en overleven op het juiste moment.

Remmen

Wanneer de stress bron weg is, gaat ons rempedaal in werking. Ons rempedaal is ons vermogen om te herstellen van een stressvolle situatie. Onze lichamelijke reacties normaliseren (onze hartslag wordt langzamer vb) en wordt het evenwicht herstelt. Je rempedaal zorgt ervoor dat je energie huishouding herstelt en oude cellen worden afgevoerd en nieuwe cellen worden aangemaakt.

Door je hersenen en je lichaam een tijdje rust te geven (rempedaal en herstel) worden al je lichaamsfuncties weer in balans gebracht zodat je je superkrachten weer kunt aanboren zodra je ze nodig hebt. Dit noemen we het rempedaal of herstel.

Reservetank

Natuurlijk komt het voor dat we al moe zijn maar toch moeten presteren, als je in een verbouwing zit of in het hoogseizoen op je werk bijvoorbeeld. Ook hier heeft het stress systeem een geweldige oplossing voor. Zodra er een tekort aan energie dreigt, schakelt de auto (ons lichaam) over op de reservetank (compensatiestress). Echter als je gebruik maakt van je reservetank, heb je ook langer herstel nodig en zul je dus wat meer moeten remmen en stil moeten staan in de vorm van rust voor je lichaam en hersenen.

Plankgas!

In onze drukke levens, schiet ons herstel er nog weleens bij in. We hebben dan een leuk en vol leven maar rijden te vaak op de reservetank (compensatiestress). Als je te lang te veel gas geeft en te weinig herstelt, raak je uit geput. Hoe langer je niet herstelt, hoe hoger je herstelschuld wordt. Dat verklaard waarom mensen die langer op de reservetank hebben gereden, langer nodig hebben om te herstellen van bijvoorbeeld een burn-out.

Herstel is bijna een vies word in onze maatschappij. Vooral young professionals hanteren het mantra: ‘Work hard, play hard.’. We nemen zelden de tijd om even te pauzeren, offline te gaan of het groen op te zoeken. We staan 24/7 aan en dat veroorzaakt problemen. Hoe langer en vaker we gas geven en hoe minder we herstellen, hoe groter de disbalans wordt in ons lichaam.

Alarm!

Na een lange tijd gas, zonder rem, past het lichaam zich aan aan de nieuwe situatie. Zelfs als er geen stress is, blijft ons stress systeem (over)actief. Je hartslag blijft hoog en je spieren blijven gespannen. Al deze mechanismen kosten ons lichaam nog eens extra energie. Maar omdat we geen herstel creëren, raakt de tank en onze reservetank uiteindelijk leeg. Dit uit zich in kwaaltjes als: spierpijn, maagklachten, slecht slapen maar heeft ook effect op je brein. Je kan je minder goed concentreren, bent prikkelbaarder en vergeet meer. Er ontstaat een negatieve vicieuze cirkel: je bent moe, dit geeft stress omdat je wel moet presteren, je hebt nog meer stress nodig om te blijven presteren maar dit ut je weer uit etc etc. Natuurlijk merken we dit maar zeggen we tegen onszelf, ‘over drie dagen is het weekend’ of ‘Over twee maanden heb ik vakantie.’ Of ‘Maar het zijn allemaal leuke dingen.’. En zo stellen we ons herstel totdat we totaal uitgeput omvallen. Terwijl er onderweg genoeg alarmbellen zijn af gegaan.

Door je alarmbellen te negeren en zelfs nog een beetje extra gas te geven, krijg je uiteindelijk chronische stress. Dit leidt op den duur tot burn-out en andere ernstige lichamelijke kwalen, waaronder een minder functionerend brein.

Het zit allemaal tussen je oren

(Chronische) stress en burn-out zit tussen de oren is een populaire uitspraak. Helaas is dit maar al te waar. Op het moment dat we spreken van aanhoudende chronische stress (lopend van overwerkt naar overspannen en burn-out type 1 en 2), verandert de werking van onze hersenen. Een voorbeeld hiervan is onze préfrontale cortex. Deze zit achter je voorhoofd. In dit gedeelte van onze hersenen huizen onze rationele vermogens zoals; concentratie, foutloos werken, onthouden, focussen, objectiviteit etc. Dit gedeelte van onze hersenen krimpt en leidt tot klachten als; moeite met overzicht en prioriteren, gebrek aan focus, vergeetachtigheid en langer tijd nodig hebben voor routine werk.

Dat is een verandering. Maar er is er nog een. Onze préfrontale cortex, remt ons emotionele brein (lymbisch systeem). Wanneer de préfrontale cortex krimpt, krijgen onze emoties vrij spel. Dit verklaard klachten als; prikkelbaarheid, schuldgevoel, heftige emoties of juist vlakke gevoelens en gebrek aan zelfvertrouwen.

Chronische stress zit dus LETTERLIJK tussen je oren en is dus geen vage aanstelleritis  maar een neuro-hormonale aandoening. Het goede nieuws is, is dat deze veranderingen ook weer terug te draaien zijn!

Geen beroepsziekte

Valt het je op dat ik het bij chronische stress heb over 24/7 i.p.v. de acht tot negen uur per dag dat we aan het werk zijn? Mooi! Chronische stress is namelijk geen beroepsziekte maar altijd een combinatie van werk én privé. Zo kan iemand een stressvolle baan hebben zonder chronische stress omdat hij in zijn privéleven genoeg herstel tijd inbouwt. Andersom kan een mantelzorger een prima energie balans hebben omdat hij weinig stressvol werk doet op een dag en genoeg pauzes neemt.

‘Betekent dit dat je als je een stress volle baan hebt, niets leuks meer mag doen?’, vragen met name veel young professionals aan mij. Nee dat betekent het zeker niet. Als je geen klachten hebt, is er niets aan de hand. Zorg ervoor dat je genoeg pauzes neemt op je werk (15’ in de ochtend en middag en 30’ lunchtijd) en dat je genoeg slaapuren hebt. Maar mocht je een hele drukke tijd hebben op je werk met veel stress, dan loont het om bijvoorbeeld wat eerder naar bed te gaan of wat minder de kroeg in te gaan of de zondag lekker thuis te blijven en niets te doen. Dagelijkse en wekelijkse hersteltijd, voorkomt een herstelschuld die afbetaald moet worden in de vorm van overspannenheid of burn-out.

Samenvattend

Stress is gezond en kan je zien als je energie systeem dat je helpt overleven en pieken op het juiste moment. Naast stress, het gaspedaal, heb je ook herstel (rempedaal) nodig om gezond te blijven. Als je je lichaam en hersenen te weinig rust geeft, krijg je chronische stress. Je lichaam en hersenen zijn uitgeput en dat uit zich in allerlei klachten. Hoe langer je jezelf uitput, hoe groter de kans dat je van vermoeid, naar stressklachten, naar overspanning naar een burn-out gaat.

Volgend blog

Nu je weet wat stress is en wat chronische stress is, kun je gaan kijken hoe je chronische stress kunt herkennen bij je medewerkers. Dit is dan ook de focus van het volgende blog:

Welke fasen onderscheiden we en hoe herken ik chronische stress bij mijn medewerkers?

Heb je vragen n.a.v. dit blog? Stel je vraag in de reactie of mail me op info@ranizuijdervliet.nl

Geplaatst in Burn out, Management, Vitaliteit en tagged

Laat een reactie achter