Je merkt al een tijdje dat Evelien er wat minder lekker in zit. Ze maakt wat meer fouten, zondert zich wat af en reageert wat heftig op feedback van jouw kant. Als je Evelien vraagt of ze last heeft van stress zegt ze; ‘Nee hoor, het is nu gewoon wat drukker maar na deze week wordt het vast rustiger.’.

Herkenbaar? Je vermoedt dat een medewerker last heeft van chronische stress maar deze ontkent dat stellig. En is ze overwerkt of is het erger dan dat? Tja, wat moet je dan?! In de tweede reeks blog sta ik uitgebreid stil bij jouw rol in preventie en herstel van overspannenheid en burn-out. Echter je kan als manager pas interveniëren op het moment dat je de verschillende fasen en symptomen van chronische stress herkent.

De verschillende fasen

Vermoeidheid: na flinke stress voel je je meer vermoeid. Je hebt behoefte aan rust en ontspanning. Als je wat meer hersteltijd inbouwt en wat meer slaap pakt, ben je zo weer de oude.

Stressklachten: Door een langere disbalans tussen gas en rem, krijg je stressklachten. Je bent sneller moe, kan je wat minder concentreren en slaapt onrustig.

Chronische stress/Overspannen: Blijf je vervolgens doorgaan zonder genoeg herstel, kijg je het gevoel dat je nooit meer uitgerust raakt. Zelfs in het weekend of in de avond blijft je lijf grote hoeveelheden stresshormonen produceren die het moeilijk maken om tot rust te komen. Je hebt een ‘hijgerig’ gevoel en je kunt moeilijk ontspannen. Ook zijn je emoties wat heftiger. Dit heeft allemaal te maken met de veranderende werking van je hersenen.  Je hebt een paar maanden rust nodig om te herstellen van je herstel schuld.

Chronische stress/Burn-out: Dit is de laatste fase van chronische stress. Aan deze fase gaat een hele lange tijd van overbelasting vooraf. De klachten zijn naar en heftig. Je voelt je uitgeput (hoe lang je ook slaapt, je blijft moe), je voelt je somber, hebt angst-, en paniekgevoelens, kunt niet meer functioneren op je werk en je gedachten schieten alle kanten op. Herstel van een burn-out kan een half-, tot anderhalf jaar duren.

In het vorige blog, heb ik het verschil tussen stress (gezond) en chronische stress (ongezond) toegelicht. Maar hoe herken je chronische stress?

Chronische stress herkennen

De symptomen van chronische stress, verdelen we onder in vier gebieden: lichamelijk, emotioneel, cognitief en gedragsmatig. Logischerwijze zijn, als leidinggevende, gedragsmatige symptomen makkelijker te herkennen dan lichamelijke. Wat je kunt doen in een gesprek is de medewerker vragen of hij klachten heeft op een van deze gebieden.

Lichamelijk

Energieproblemen: te actief of juist te apathisch

Vermoeidheid, uitputting

Niet herstellen na inspanning

Gespannenheid

Hoofd/nek/spier/rug pijn

Hartklachten (hartkloppingen, ritme stoornissen)

Bloeddrukklachten (te hoog of te laag)

Heftig transpireren

Maag-, en/of darmklachten

Eetlust (te veel of te weinig)

Verzwakte weerstand

Inslaap en/of doorslaap problemen

Nare dromen

Hyperventilatie

Cognitief

Aandachtsproblemen

Concentratieproblemen

Geheugenproblemen

Problemen met informatieverwerking

Piekeren

Problemen met denken, plannen en organiseren

Problemen met het scheiden van hoofd-, en bijzaken

Problemen met overzicht en tijdsbewaking

Problemen met multitasking

Fouten maken

Verlaagd werktempo

Redelijkheid en betrekkelijkheid uit het oog verliezen

Gebrekkige realiteitstoetsing

Stemming/emoties

Angsten

Paniek

Schrikachtig

Geagiteerd

Geïrriteerd

Agressie

Onzekerheden

Gebrek aan zelfvertrouwen

Gevoel van machteloosheid

Somberheid, depressie

Niet meer kunnen genieten

Gevoel van leegte

Overal tegenop zien

Zorgelijk

Schuldgevoelens

Labiliteit

Overprikkeld

Gedrag

Zich voortdurend haasten, extreem actief zijn

Afzondering of alleen nog maar functionele zaken bespreken

Werk mee naar huis nemen

Zonder pauzes werken

Grenzen niet meer benoemen o juist van zich afbijten

Geïrriteerd gedrag

Fouten maken

Geen ‘nee’ zeggen

Pleasen

Initiatief loos

Traagheid, niet op gang kunnen komen

Sociaal terugtrekken

Toename drinken/roken/koffie gebruik

Moeite met overzicht en prioriteren

Gewichtstoename

Uitstel gedrag

Zelfverwaarlozing

Wat als je medeweker chronische stress niet (h)erkent

Als je je zorg uitspreekt naar Evelien, uit ons voorbeeld bovenaan dit blog, stelt ze je snel gerust. Ze heeft het nu gewoon een druk maar na volgende week is het rustiger en over een maand heeft ze een week vrij dus er is niets aan de hand.

Het kan voorkomen dat jouw medeweker het niet eens is met jouw observaties. Laat je daardoor niet op een dwaalspoor brengen. Als het goed is, is je ‘diagnose’ gebaseerd op meerdere observaties over een langere tijd. Tevens krijg je vaak waarschuwingssignalen van collega’s van de medewerker die zich zorgen maken. Denk dus niet gelijk dat jouw beeld onterecht is.

Lichamelijk bewustzijn en de werking van de hersenen

In mijn ervaring komt het vaak voor dat medewerkers last hebben van chronische stress zonder dit zelf te herkennen. Het (h)erkennen van chronische stress vereist lichamelijk bewustzijn  en het vermogen om objectief naar jezelf te kijken. Beiden zijn vaak minder aanwezig zodra iemand last heeft va chronische stress. Dit heeft alles te maken met de werking van de hersenen zoals ik heb toegelicht in het vorige blog. Iemand die last heeft van chronische stress is namelijk niet goed in staat om objectief naar zichzelf te kijken. Het kan dus goed zijn dat jouw medewerker je zorg waardeert maar oprecht niet (h)erkent.

Vertrouw op je intuïtie

In de tweede reeks blogs ga ik dieper in op wat je kan doen in deze fase van ‘ontkenning’. Voor nu wil ik je meegeven dat je mag vertrouwen op je intuïtie. Intuïtie is namelijk geen vaag zweverig iets maar de optelsom van al je ervaringen. Dit betekent niet dat je de ander je mening niet kunt opleggen.

Het is goed om je observatie en zorg te delen. Als de medewerker dit niet herkent, kun je hem vragen of er anderen zijn in zijn omgeving die iets hebben gezegd over zijn gedrag en kun je vragen hoe goed iemand slaapt, prioriteiten kan stellen etc. Door vragen te stellen, help je iemand om stil te staan en te reflecteren en te voelen. Dit kan helpen in het (h)erkennen van wat er speelt bij de medewerker zelf. Blijft iemand ontkennen maar ben je echt overtuigd van je bevindingen, dan is het tijd om in te grijpen. Hoe je dat het beste kunt doen, lees je in de tweede reeks van deze blogs.

Volgend blog

In mijn volgende blog, leg ik uit waarom het zo lastig is om twee medewerkers met dezelfde functie te vergelijken. Tevens licht ik toe waarom juist young professionals uitvallen door chronische stress.

Blog 4  Waarom valt Kees om en Ineke niet? M.a.w. waarom treft dit de een wel en de ander niet?